Dlaczego warto uczyć dzieci umiejętności społecznych?
Każdy z nas jest jedyną w swoim rodzaju istotą społeczną – jesteśmy członkami rodziny już od chwili narodzenia, następnie grupy rówieśniczej, klasy, a później stajemy się częścią grupy pracowniczej, jak również społeczności lokalnej. Socjalizacja przebiega samoistnie, ale to od Ciebie, drogi Dorosły, w dużej mierze zależy, w jakie umiejętności społeczne wyposażysz dziecko, aby ułatwić mu samodzielne funkcjonowanie w tak rozmaicie złożonym i szybko zmieniającym się społeczeństwie.
Co to są umiejętności społeczne?
Zanim zaczniemy dyskusję na temat umiejętności społecznych oraz jak wspomagać ich rozwój, musimy zacząć od odpowiedzi na fundamentalne pytanie — czym są umiejętności społeczne?
Definicja zawarta w Słowniku języka polskiego z roku 1981 określa ją jako “praktyczną znajomość czegoś, biegłość w czymś, zdolność wykonywania czegoś”. Pamiętaj, że nie wystarczy nauczyć, trzeba również pokazać (często swoim przykładem), jak wykorzystywać pozyskaną wiedzę w praktyce.
W literaturze naukowej znajdziemy wiele definicji umiejętności społecznych, ale na nasze potrzeby wystarczy jedna, krótka, aczkolwiek treściwa, zaproponowana przez A. Matczak. Określa ona kompetencje społeczno-emocjonalne jako złożone umiejętności, które warunkują efektywność samoregulacji emocji oraz radzenia sobie w różnorodnych sytuacjach społecznych.
Nigdy nie oddzielaj emocji od interakcji społecznych — te dwa czynniki współgrają ze sobą w każdej sytuacji, w jakiej znajduje się Twoje dziecko. Czym byłby bowiem konflikt bez złości? Ważne jest, abyś pamiętał o tym, jakie Twoje dziecko ma charakter i temperament i że każde dziecko inaczej radzi sobie w rozmaitych sytuacjach. Twoim zadaniem jest nauczyć go, jak sobie w nich radzić. Ćwiczenia rozwijające umiejętności społeczne, prowadzone zarówno w domu, jak i w rozmaitych sytuacjach (np. w sklepie, w parku), to świetna okazja do ich nabywania i trenowania.
Umiejętności społeczne a inteligencja emocjonalna
Nasze możliwości przyswajania nowych informacji i umiejętności w dużej mierze zależą od wrodzonej inteligencji. Tak samo wyróżnia się inteligencję emocjonalną, która według D. Golemana “określa nasze potencjalne możliwości nauczenia się podstaw samokontroli i tym podobnych umiejętności, kompetencja emocjonalna pokazuje, ile z tych potencjalnych możliwości przekłada się na umiejętności w miejscu pracy”.
Co to oznacza w praktyce? Nie wymagaj od dziecka więcej, niż jest w stanie przyswoić w danym momencie życia, jak również pod względem jego wrodzonych możliwości. Pamiętaj — w żaden sposób nie oznacza to, że jest ono gorsze! Dostosuj jedynie swoje wymagania i wyobrażenia do jego możliwości poznawczych, a gwarantujemy Ci, że osiągniesz niebywałe sukcesy na każdym polu wychowawczym, również przekazując dziecku umiejętności społeczne.
Umiejętności społeczne to sfera, której nie należy pomijać w nauczaniu żadnego dziecka. Szczególnie ważna jest dla dzieci autystycznych, gdzie podstawowe zaburzenia dotykają właśnie umiejętności społecznych. Przykłady zabaw, które świetnie sprawdzą się z każdym dzieckiem, niezależnie od rodzaju problemów, z jakimi się zmaga, znajdziesz poniżej. Nie bój się wyjść z sali terapeutycznej — świetnie poradzisz sobie z ćwiczeniami połączonymi z zabawą w domowym zaciszu!
Co składa się na umiejętności społeczne?
Umiejętności społeczne to wyjątkowo złożona część ludzkiej osobowości. Składają się na nią przykładowo takie sfery jak:
- percepcja społeczna, czyli odczytywanie przeżyć czy intencji innych ludzi, a także prawidłowa ocena społecznych sytuacji;
- wrażliwość społeczna;
- empatia;
- znajomość przyjętych w danym społeczeństwie reguł oraz umiejętność dostosowania się do danych sytuacji;
- zdolność do rozwiązywania konfliktów i kierowania sytuacjami społecznymi;
- asertywność;
- pozytywna autoprezentacja;
- umiejętność wpływania na innych;
- umiejętność komunikacji i współpracy w zespole.
Dziecko wyposażone w takie umiejętności będzie miało o wiele łatwiejszy start w życiu, zarówno pod względem relacji z rówieśnikami, jak również w życiu dorosłym ze współpracownikami, bliskimi i pozostałym otoczeniem.
Dlaczego umiejętności społeczne dzieci są tak ważne?
Umiejętności społeczne śmiało można postawić w hierarchii nawet wyżej, niż wykształcenie. Z pewnością sam znasz takie osoby z własnego otoczenia, które świetnie się uczyły, posiadają wyższe wykształcenie, a mimo to w życiu zawodowym nie osiągają sukcesów. Odpowiedź jest prosta — nie są odpowiednio wyposażeni w umiejętności społeczne! Dlatego ćwiczenia rozwijające umiejętności społeczne dzieci powinny być częścią zabaw każdego dnia, najlepiej od najmłodszych lat.
Zabawy rozwijające umiejętności społeczne dzieci
Nauka poprzez zabawę to chyba najprzyjemniejszy rodzaj nauki zarówno dla dzieci, jak i rodziców. Jednak każda zabawa kiedyś się nudzi. Warto posiadać w zanadrzu szeroki wachlarz ciekawych zabaw, które rozwijają umiejętności społeczne dzieci. Połącz współ spędzanie czasu wolnego z nauką! Zapoznaj się z naszymi propozycjami, dzięki którym pożegnasz “nudzi mi się “.Do poniższych zabaw potrzebne będą Ci jedynie takie rzeczy, które na pewno posiadasz w domu, albo…tylko wyobraźnia! Zatem do dzieła!
Kalambury
Z pewnością znasz zasady tej gry, w końcu kto nie lubi tej gry? Warto zaproponować podczas gry kategorię “emocje”. Wtedy zadaniem przedstawiającego jest pokazanie danej emocji, a pozostali uczestnicy mają za zadanie zgadnąć, co to jest. Taka zabawa jest świetnym wstępem do rozmowy o uczuciach. Czy to uczucie miłe? Czy tak się właśnie czujesz? W jakich sytuacjach czujesz smutek? Uwierz, że ta rozmowa może nauczyć nie tylko dzieci, ale również i Ciebie.
Zabawki i emocje
Do tej zabawy wykorzystajcie ulubione zabawki malucha — misie, samochodziki, lalki i co jeszcze znajdzie się pod ręką. Stwórzcie wspólnie historyjkę, której głównymi bohaterami są dane zabawki. Scenariusze mogą być różnorakie – jedna zabawka zabrała drugiej cukierka, jak rozwiążecie ten problem? Miś jest smutny, co powinny zrobić pozostałe zabawki? Wykorzystujcie sytuacje znane Wam z życia codziennego, a gwarantujemy nie tylko świetną zabawę, ale także nauczenie dziecka sposobów rozwiązywania konfliktów i postępowania w sytuacjach trudnych.
Nietypowe rysowanie
Przez nietypowe rozumiemy rysowanie za pomocą palców na różnorodnych produktach spożywczych, jak chociażby mąka czy kasza manna. Dzieci uwielbiają korzystać z mniej oczywistych rozwiązań! Dlatego z pewnością odłożą kredki na bok i ochoczo ruszą do zabawy. Zachęć dziecko do namalowania tego, jak się czuje. Czy jego buźka będzie wesoła, czy uśmiechnięta? Dlaczego tak się czuje? Pamiętaj — każda zabawa to świetna okazja do rozmowy!
Pytajka-zgadywajka
Jeden z uczestników wymyśla słowo z danej kategorii, np. uczucia, zawody, owoce i co jeszcze podpowie Wam wyobraźnia. Zadaniem pozostałych uczestników jest układanie pytań, które pomogą zgadnąć, co to za słowo w ten sposób, aby odpowiedź mogła brzmieć tak lub nie. Gdy odpowiedź brzmi “nie”, pytania zadaje następny uczestnik zabawy. Dzięki tej zabawie dziecko uczy się układać pytania i czekać na swoją kolej, jak również radzić sobie z porażką w przypadku przegranej.
Gry wymagające czekania na swoją kolej
Dla starszaków planszówki o różnym poziomie trudności, dla młodszych chociażby rzucanie piłką do celu, gra w klasy…Pomysłów na gry jest niezliczona ilość! W ten sposób dziecko uczy się cierpliwości, współpracy i czekania na swoją kolej.
“Czym skorupka za młodu nasiąknie…”
To przysłowie niesie w sobie bardzo ważną wskazówkę, o której warto pamiętać, wychowując młodego człowieka. Dziecko wzoruje się na naszych zachowaniach od swoich pierwszych chwil, dlatego poświęćmy czas na wspólną zabawę, bez zdobyczy technologii, dostosowaną do wieku dziecka. Zabawy rozwijające umiejętności społeczne to świetny sposób na nauczanie, a w połączeniu z dawaniem dobrego przykładu własnym zachowaniem może dać świetne rezultaty.
