Naczelna Rada Adwokacka

W państwie demokratycznym zawód adwokata ma teoretycznie służyć zapewnieniu praworządności i poszanowania praw obywatela. Jednak, żeby było to możliwe w praktyce, niezbędna jest instytucja, która zadba o etykę, standardy i rozwój adwokatury. W Polsce rolę tę pełni Naczelna Rada Adwokacka (NRA).​

Czym zajmują się adwokaci i samorząd adwokacki?

Zacznijmy od tego, kim tak w ogóle jest adwokat. Otóż jest to nie tylko obrońca w procesie sądowym, ale też strażnik praw obywatela. To zawód zaufania publicznego – na jego barkach spoczywa m.in. obowiązek udzielania pomocy prawnej, współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz zapewnienia sprawiedliwości. Ogromne znaczenie mają w tym kontekście wysokie standardy etyczne pracy przedstawicieli tego zawodu, m.in. niezależność, rzetelność, uczciwość i odpowiedzialność.^[1]

Dlatego też kluczową rolę w systemie sądowniczym odgrywa samorząd adwokacki, do którego należą wszyscy adwokaci i aplikanci adwokaccy w Polsce. Jego prawidłowe funkcjonowanie to fundament, na którym budowane jest zaufanie społeczne do całego wymiaru sprawiedliwości.​

A Naczelna Rada Adwokacka to jeden z najważniejszych organów tego samorządu. To instytucja, która nadzoruje należyte wykonywanie zawodu adwokata, reprezentuje adwokaturę polską, monitoruje działalność okręgowych rad adwokackich i opiniuje projekty aktów prawnych tworzonych w Polsce. To właśnie ona stoi na straży zasad, które sprawiają, że adwokaci mogą wykonywać swoją pracę z należytą powagą, kompetencją i godnością.​^[2]

Naczelna Rada Adwokacka – zasady działania

Głównym zadaniem Naczelnej Rady Adwokackiej jest reprezentowanie środowiska adwokackiego i dbanie o prawidłowe funkcjonowanie całej adwokatury. Co kluczowe, instytucja ta ma charakter kolegialny i samorządny. Oznacza to, że działa ona niezależnie od władzy państwowej – pod ochroną Konstytucji RP (art. 17 ust. 1) – i kieruje się zasadą autonomii zawodowej.​^[3]

NRA została powołana do życia w oparciu o „Ustawę z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze” (sprawdź tekst ujednolicony ustawy). Zgodnie z jej zapisami w skład Naczelnej Rady Adwokackiej wchodzą przedstawiciele okręgowych rad adwokackich, którzy wybierani są na Krajowym Zjeździe Adwokatury. W jego trakcie w drodze głosowania ustalany jest skład osobowy organu na daną kadencję. Instytucję tworzą wybrani na zjeździe adwokaci i dziekani okręgowych rad adwokackich, a na jej czele stoi prezes NRA.

Ogólnym zadaniem Naczelnej Rady Adwokackiej jest koordynowanie działania całej polskiej adwokatury: tworzy ona wspólne stanowiska w różnych sprawach, ustala wewnętrzne standardy funkcjonowania i reprezentuje adwokatów na szczeblu ogólnokrajowym. Swoje decyzje podejmuje w formie uchwał podczas posiedzeń plenarnych. Jednak dodatkowo w ramach struktury tego organu działają także różne komisje i zespoły robocze, które zajmują się konkretnymi obszarami funkcjonowania zawodu, np. etyką, legislacją czy edukacją – lista komisji i zespołów NRA wraz ze składem osobowym jest do wglądu na stronie NRA.

Główne zadania i kompetencje Naczelnej Rady Adwokackiej

W kompetencji Naczelnej Rady Adwokackiej leży szereg istotnych funkcji, które służą nie tylko organizacji pracy środowiska adwokackiego, ale też zapewnianiu wysokich standardów etycznych i zawodowych. Jak stanowi art. 58 „Ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze”, do jej zadań należy:

• Reprezentowanie adwokatury

  NRA jest odpowiedzialna za reprezentowanie wszystkich adwokatów i aplikantów adwokackich w kontaktach np. z organami państwowymi, samorządowymi, sądami czy innymi instytucjami publicznymi.

• Nadzór nad okręgowymi radami adwokackimi

  Choć adwokatura jest strukturą zdecentralizowaną, Naczelna Rada Adwokacka koordynuje działalność poszczególnych okręgowych rad adwokackich. Ma prawo do nadzorowania ich działań, rozpoznawania odwołań od ich uchwał, a w przypadku wystąpienia sporów kompetencyjnych jest uprawniona do ich rozstrzygania. Jednocześnie wydaje zalecenia dotyczące jednolitych standardów działania rad adwokackich.

• Ustalanie zasad wykonywania zawodu

  W zakresie obowiązków NRA jest tworzenie regulacji wewnętrznych dotyczących wykonywania zawodu adwokata czy odbywania aplikacji adwokackiej. W związku z tym instytucja ta podejmuje uchwały i opracowuje regulaminy, w których precyzowane są zasady dotyczące m.in. tajemnicy zawodowej, konfliktu interesów bądź relacji z klientami.

• Prowadzenie centralnych rejestrów

  NRA prowadzi centralną listę, na której umieszczeni są wszyscy adwokaci i aplikanci adwokaccy. To gwarantuje transparentność środowiska i umożliwia kontrolę nad legalnością wykonywania zawodu.

• Opiniowanie aktów prawnych

  Ważnym zadaniem NRA jest aktywne uczestniczenie w procesie legislacyjnym. Opiniuje ona projekty ustaw i innych aktów prawnych, zwłaszcza tych dotyczących wymiaru sprawiedliwości, wolności obywatelskich oraz praw człowieka.

• Dbałość o etykę i godność zawodu

  Naczelna Rada Adwokacka stoi na straży przestrzegania zasad etyki adwokackiej. Dzieje się to m.in. poprzez uchwalanie regulaminów, kształtowanie zasad wykonywania zawodu adwokata, przygotowywania ogólnych stanowisk w sprawach etycznych itp.

• Działalność edukacyjna i szkoleniowa

  Naczelna Rada Adwokacka organizuje szkolenia, konferencje i kursy w celu podnoszenia kwalifikacji adwokatów i aplikantów. Wspiera również rozwój specjalizacji prawniczych i promuje ciągłe doskonalenie zawodowe.

• Inne zadania

  Poza opisanymi kompetencjami prawo polskie przyznaje NRA jeszcze inne zadania, m.in. uchwalanie budżetu czy zarządzanie majątkiem adwokatury.^[4]

Historia Naczelnej Rady Adwokackiej w Polsce

Tradycja samorządu adwokackiego w Polsce sięga jeszcze czasów zaborów, jednak w pełni ukształtował się on po odzyskaniu niepodległości. Naczelna Rada Adwokacka została powołana do życia dekretem z 1918 r. Jej utworzenie miało 2 podstawowe cele: po pierwsze chodziło o zorganizowanie wspólnego przedstawicielstwa wszystkich adwokatów pracujących w kraju, a po drugie – ujednolicenie zasad wykonywania zawodu. Pierwsza NRA została wybrana w marcu 1919 r.^[5]

W okresie PRL-u działalność NRA była mocno ograniczona przez system polityczny. Jednak nawet w tak niesprzyjających okolicznościach starała się ona w miarę możliwości zachowywać niezależność i stać na straży fundamentalnych wartości zawodu adwokata. Natomiast przełomowym momentem był 1982 r., kiedy uchwalono ustawę Prawo o adwokaturze. Ten akt prawny, obowiązujący do dziś, mocno podkreślał niezależność adwokatury i wyznaczał jej rolę w ochronie praw obywatelskich.^[6]

Od tego czasu NRA pełni istotną funkcję w umacnianiu samorządności zawodowej adwokatów oraz obronie wolności obywateli. Było to szczególnie ważne w kontekście zmian społecznych i prawnych zachodzących w Polsce po zmianie ustroju w 1989 r. Do dziś odgrywa ona kluczową rolę w kształtowaniu społeczeństwa obywatelskiego i praworządności w naszym kraju.

Przypisy:

1. Wikipedia, Adwokat. Dostępne na: https://pl.wikipedia.org/wiki/Adwokat [dostęp: 2025-04-30].[↩]
2. Witryna Naczelnej Rady Adwokackiej, Adwokatura Polska. Dostępne na: https://www.nra.pl/adwokatura-polska/#EN_PL [dostęp: 2025-04-30].[↩]
3. Witryna Naczelnej Rady Adwokackiej, Uchwała nr 63/2022 Naczelnej Rady Adwokackiej. Dostępne na: https://www.nra.pl/szukaj-dokumenty/dokument/1013/ [dostęp: 2025-04-30].[↩]
4. Internetowy System Aktów Prawnych, Dz.U. 1982 nr 16 poz. 124. Dostępne na: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19820160124 [dostęp: 2025-04-30].[↩]
5. Wikipedia, Naczelna Rada Adwokacka. Dostępne na: https://pl.wikipedia.org/wiki/Naczelna_Rada_Adwokacka [dostęp: 2025-04-30].[↩]
6. Witryna Naczelnej Rady Adwokackiej, Historia. Dostępne na: https://www.nra.pl/historia/ [dostęp: 2025-04-30].[↩]