Charakteryzacja pomaga w kreowaniu postaci scenicznej i jest obowiązkową częścią tworzenia stylizacji aktora. Na czym dokładnie polega charakteryzacja teatralna lub filmowa i jak ją wykonać krok po kroku?
Co to jest charakteryzacja?
Charakteryzacja teatralna czy filmowa wykorzystuje techniki wizażu, czyli profesjonalnej aranżacji twarzy oraz inne zabiegi, tak aby dostosować wygląd aktora do odgrywanej przez niego roli. Charakteryzacja twarzy sięga po różnorodne techniki i narzędzia, które pomagają zbudować wizerunek postaci – od prostych makijaży po zaawansowane efekty specjalne.
W teatrze, gdzie odległość od widowni często uniemożliwia dostrzeżenie szczegółów, charakteryzacja odgrywa kluczową rolę w podkreślaniu cech charakterystycznych postaci. Dobrze wykonana charakteryzacja twarzy potrafi np. zmienić młodego aktora w starca, aktorce nadać wygląd mężczyzny czy dodać nietypowe elementy, takie jak blizny, rany, tatuaże czy różnego rodzaju deformacje.
Rola charakteryzacji w aktorstwie jest nie do przecenienia. Pozwala ona nie tylko na wizualną metamorfozę aktora, ale również umożliwia mu głębsze wcielenie się w rolę. Dzięki niej aktorzy mogą lepiej zrozumieć swoje postacie i oddać ich emocje oraz daną historię w sposób bardziej autentyczny. Charakteryzacja wspiera również iluzję teatralną, czyniąc spektakl bardziej przekonującym i fascynującym dla widzów. Oczywiście podobnie działa charakteryzacja filmowa.
Charakteryzacja – od czego zacząć?
Przygotowanie do charakteryzacji aktorów jest kluczowym etapem, który pozwala na stworzenie spójnego i przekonującego wizerunku postaci. Obejmuje ono zarówno analizę postaci, którą będzie odgrywał aktor, jak i wybór odpowiednich materiałów, narzędzi i technik wykonania. Zanim więc rozpocznie się profesjonalna charakteryzacja twarzy, konieczne jest wykonanie opisanych poniżej kroków.
Po pierwsze charakteryzator powinien zapoznać się z podstawowymi informacjami na temat postaci, takimi jak wiek i płeć. Przykładowo charakteryzacja młodej dziewczyny będzie zupełnie inna niż starszego mężczyzny. Co więcej, charakteryzacja teatralna czy filmowa musi uwzględnić i odpowiednio wydobyć cechy charakterystyczne postaci, takie jak blizny, znamiona czy specyficzne rysy twarzy.
Jednak charakteryzacja musi sięgać głębiej – niezwykle ważne jest bowiem tło historyczne i kontekst kulturowy sztuki. Osoba wykonująca charakteryzację powinna mieć rozeznanie co do epoki, w której rozgrywa się akcja spektaklu czy filmu – co oczywiste, makijaż i fryzury np. z okresu baroku różnią się znacznie od tych z lat dwudziestych XX wieku. Równie mocno na wygląd aktorów powinien wpływać kontekst kulturowy. Bohaterzy z różnych kultur mogą wymagać zadbania o specyficzne elementy, takie jak tatuaże, tradycyjne ozdoby czy specyficzne techniki makijażu.
Charakteryzacja – materiały i narzędzia
Profesjonalna charakteryzacja twarzy wymaga stosowania wysokiej jakości kosmetyków. Na rynku dostępne są specjalistyczne produkty przeznaczone do wykonywania charakteryzacji teatralnej, które lepiej sprawdzą się w warunkach scenicznych.
Z jednej strony potrzebne są kosmetyki wykorzystywane do ogólnego makijażu, takie jak podkłady, korektory, cienie do powiek, szminki, kredki do oczu i brwi itp. Z drugiej strony charakteryzacja teatralna czy filmowa wymaga dodatkowych efektów, a więc na jej potrzeby wykorzystywana jest m.in. sztuczna krew, preparaty na bazie lateksu (umożliwiające np. symulację pomarszczonej skóry), kleje do skóry itp.
Jednocześnie niezbędne są rozmaite pędzle, gąbki i inne narzędzia do modelowania. Profesjonalne pędzle o różnych kształtach i rozmiarach pozwalają na precyzyjną aplikację kosmetyków. Każdy typ pędzla ma swoje specyficzne zastosowanie – od szerokich pędzli do podkładu po cienkie pędzelki służące do dopieszczania detali. Gąbki i aplikatory pomagają w równomiernym nakładaniu produktów na skórę, co jest kluczowe dla uzyskania naturalnego efektu. Natomiast narzędzia do modelowania, przy pomocy których nakłada i kształtuje się woski, lateks czy żele, są pomocne podczas tworzenia bardziej zaawansowanych efektów specjalnych, takich jak blizny, zmarszczki, czy deformacje.
Etapy charakteryzacji
Wykonywanie charakteryzacji to proces wieloetapowy, który wymaga precyzji, cierpliwości i kreatywności. Każdy etap ma swoje znaczenie i wpływa na ostateczny wygląd postaci na scenie. Poniżej przedstawiamy krok po kroku, jakie etapy przechodzi prawidłowo wykonana charakteryzacja teatralna lub filmowa.
Przygotowanie skóry
Przed przystąpieniem do charakteryzacji, skóra musi być dokładnie oczyszczona. Użyj delikatnego środka myjącego, aby usunąć zanieczyszczenia i resztki poprzedniego makijażu. Ważne jest też nawilżenie skóry, dzięki któremu makijaż będzie dobrze się trzymał i wyglądał naturalnie. W tym celu wystarczy nałożyć lekki krem nawilżający odpowiedni do typu skóry aktora.
Kolejny niezbędny kosmetyk to baza pod makijaż, która pomaga wygładzić skórę i przedłużyć trwałość makijażu. Wybierz bazę odpowiednią do potrzeb – matującą dla skóry tłustej, nawilżającą dla suchej, neutralizującą zaczerwienienia dla cery wrażliwej.
Modelowanie twarzy
Po tych przygotowawczych pracach czas na konturowanie, czyli nadanie twarzy głębi i wyrazistości. Ciemniejszy podkład lub bronzer może podkreślić kości policzkowe, linię szczęki lub skronie. Z kolei rozświetlacz dodaje blasku i świeżości – stosowany jest często na szczytach kości policzkowych, grzbiecie nosa, przy łuku kupidyna i wewnętrznych kącikach oczu.
Charakteryzacja teatralna wykorzystuje konturowanie także do większych zmian wyglądu. Dzięki umiejętnemu modelowaniu można zmienić kształt nosa (optycznie go skrócić lub wydłużyć), czoła czy kości policzkowych.
Charakteryzacja oczu
Charakteryzacja oczu wymaga wybrania odpowiednich cieni do powiek, które powinno się nakładać warstwowo, co zapewnia głębię i intensywność koloru. Eyeliner może dodać dramatyzmu lub precyzyjnie podkreślić linię rzęs i tu trzeba zwrócić uwagę na odpowiedni dobór grubości kreski.
Odpowiednio „zrobione” rzęsy mogą dodać wyrazistości spojrzeniu. Przydatne mogą okazać się też sztuczne rzęsy, które pozwolą uzyskać bardziej teatralny efekt. Inne pomocne akcesoria to szkła kontaktowe, które mogą całkowicie zmienić wygląd oczu, nadając im inny kolor lub jakiś efekt specjalny (np. oczy wampira).
Charakteryzacja ust
Makijaż ust warto rozpocząć od użycia konturówki, dzięki której można określić kształt ust i zapobiec rozmazywaniu się szminki. Oczywiście kolory obu kosmetyków należy odpowiednio do siebie dobrać, pamiętając o podstawowych zasadach. Konturówka o ton ciemniejsza od szminki zmniejsza usta optycznie, a o ton jaśniejsza – powiększa je. Poza tym ciemne pomadki także zmniejszają wizualnie wargi. Szminkę należy nakładać za pomocą pędzelka, aby efekt był precyzyjny i trwały. Możesz również zastosować kilka warstw, utrwalając każdą z nich pudrem.
Jeśli chodzi o efekty specjalne, takie jak postarzanie czy zranienia, najlepiej sięgnąć po specjalistyczne produkty, takie jak lateks, wosk modelarski czy farby do charakteryzacji. Żeby uzyskać realistyczny efekt, detale należy dopracowywać za pomocą małych narzędzi i pędzelków.
Włosy i peruki
Charakteryzacja twarzy obejmuje także stylizację włosów. Wykorzystywane są w tym celu narzędzia takie jak szczotki, grzebienie, prostownice czy lokówki oraz produkty typu żele, pianki i lakiery do włosów służące do utrwalenia fryzury. W niektórych stylizacjach przydają się farby do włosów lub łatwo zmywalne spraye koloryzujące.
Charakteryzacja teatralna, ale i charakteryzacja filmowa często sięga także po peruki czy treski. Peruka musi zostać dobrze dopasowana do kształtu głowy aktora i prawidłowo przymocowana. Oczywiście sztuczne włosy też wymagają stylizacji.
Makijaż: charakteryzacja do zadań specjalnych
Zaawansowane techniki charakteryzacji teatralnej pozwalają na tworzenie bardziej skomplikowanych i efektownych wyglądów postaci. Wymagają one specjalistycznej wiedzy i umiejętności, ale pozwalają na osiągnięcie niezwykle realistycznych i imponujących efektów na scenie. Poniżej przedstawiamy kilka z tych technik.
- Postarzanie postaci
Charakteryzacja, której celem jest postarzenie aktora, wymaga użycia produktów, takich jak wosk modelarski, farby do charakteryzacji i lateks. Proces zaczyna się od stworzenia/pogłębienia zmarszczek i linii mimicznych za pomocą cienkich warstw lateksu, które nakłada się na strategiczne miejsca na twarzy. Po wyschnięciu produktu można dodać cieniowanie za pomocą farb, aby nadać zmarszczkom głębię i realizm. Warto również zastosować specjalne techniki konturowania, aby uwypuklić kości policzkowe i zagłębienia w twarzy, co doda realistycznych efektów starzenia.
- Tworzenie blizn, ran, deformacji
Aby stworzyć realistyczne blizny i rany, używa się różnych materiałów, takich jak żele, woski, lateks czy specjalne farby. Najpierw modeluje się kształt rany lub blizny, a następnie dodaje kolory, które symulują krew, siniaki albo tkankę.
Deformacje, takie jak narośle, guzy czy zmiany skórne, można uzyskać poprzez modelowanie wosku lub lateksu bezpośrednio na skórze. Ważne jest, aby dobrze zespoić brzegi tych elementów z naturalną skórą, uzyskując płynne przejście. Można też zastosować sztuczną krew.
- Protezy: nosy, uszy, brody
Charakteryzacja teatralna bądź filmowa wykorzystuje protezy do osiągnięcia mocnej zmiany wyglądu postaci. Wykonane z lateksu, silikonu lub innych materiałów mogą być malowane i stylizowane, aby pasowały do reszty charakteryzacji. Do przymocowania protezy używane są specjalistyczne kleje, które zapewniają trwałość i komfort noszenia. Brzegi protez należy starannie zamaskować, aby nie były widoczne na scenie. Do usunięcia protezy wykorzystuje się specjalne, delikatne dla skóry środki (np. rozpuszczalniki na bazie oleju). Czasem stosowane są także całe maski.