Kopalnia Guido w Zabrzu

W zachodniej części województwa śląskiego, wśród zwartej zabudowy Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego leży, liczące sobie około 180 tys. mieszkańców, miasto Zabrze.  Pierwsze wzmianki o osadzie na tym terenie datuje się na rok 1243. Aż do 1790 roku była to spokojna miejscowość, z niewielką ilością mieszkańców, paroma dworami i otaczającymi ją lasami i polami. Wszystko zmieniło się, gdy odkryto na tym terenie złoża węgla kamiennego: od tego momentu zaczęli tutaj nadciągać osadnicy ze wszystkich stron. Sześć lat później powstała na tym terenie pierwsza państwowa kopalnia: Luiza, która zatrudniała około 8 tys. robotników. 

Z upływem lat miasto szybko się rozwijało. Powstawało coraz więcej szybów, kopalń i zakładów przemysłowych, co z kolei przyciągało więcej ludzi do tej okolicy. Szczególne znaczenie dla miasta ma kopalnia Guido – teraz zabytkowy obiekt, udostępniony dla zwiedzających, a wcześniej miejsce pracy tysięcy ludzi. Kiedy zadecydowano o zakończeniu wydobywczej działalności kopalni, otworzono ją dla zwiedzających, ciekawych, jak wygląda życie i praca górników, spędzających dużą część swojego życia w głębi ziemi. Miejsce to ma swoje początki jednak dużo wcześniej.

Co odkryjemy w ciemnych, kopalnianych korytarzach?

Zabytkowa Kopalnia Guido jest jedną z największych atrakcji województwa Śląskiego i wyjątkowym miejscem w skali całej Polski. Tutaj można zobaczyć, jak wygląda autentyczna, XX-wieczna kopalnia, przejść się 2.5km podziemnym korytarzem z górniczą lampą jako jedynym źródłem światła i poczuć na własnej skórze, jak to jest być w samym środku ziemi.  Kompleks ten oferuje nam jednak dużo więcej, niż tylko przechadzkę w podziemiach. To ekscytująca przygoda dla ludzi w każdym wieku z szeroką ofertą edukacyjną, licznymi atrakcjami i możliwością napicia się zimnego piwa w najgłębiej położonym pubie w Europie. 

Swoją wyjątkową nazwę kopalnia zawdzięcza swemu założycielowi, hrabiemu Guido. Zlecił on wykopanie pierwszego szybu w roku 1855. Z upływem lat obiekt ten rozwijał się i często zmieniał swój charakter, współpracując z nowopowstałymi zakładami w okolicy. Kopalnia działała tak przez kilkadziesiąt lat, a w jej głębinach zatrudnienie znalazły tysiące ludzi. W pewnym momencie jednak złoża węgla kamiennego zaczęły się wyczerpywać. Po ostatecznym zakończeniu wydobycia w 1967 roku Kopalnia Guido została przekształcona na Kopalnię Doświadczalną M-300, służącą głównie do testowania urządzeń górniczych i maszyn. Funkcjonowała tak aż do roku 1982, kiedy to podpisano umowę między dyrektorem kopalni oraz Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. Podjęto decyzję o utworzeniu skansenu podziemnego i powrócono do oryginalnej nazwy tego zakładu. Powstała więc zabytkowa Kopalnia Guido – zwiedzanie tego obiektu stało się możliwe jeszcze w tym samym roku.

Na początku dla odwiedzających udostępniono poziom 170. Cięcia kosztów w przemyśle węglowym w 2000 roku zagroziły jednak istnieniu kopalni, bowiem zadecydowano o demontażu zabytkowych elementów tego wyjątkowego miejsca. Na szczęście, dzięki interwencji wielu instytucji Kopalnia Guido zachowała swoje korytarze, a nawet otworzono kolejny poziom 320. Sam obiekt został mianowany samodzielną instytucją kultury, więc kolejne cięcia budżetowe w przemyśle już nie stanowiły zagrożenia. 

Kto udaje się do Kopalni Guido, zwiedzanie rozpoczyna od zjazdu autentyczną szolą górniczą 320 metrów w dół, do miejsca, gdzie pierwszym przystankiem jest maszyna wyciągowa z 1927 roku. Stamtąd wyrusza się w trasę, która trwa około 2 godzin. Podczas wędrówki podziemnymi korytarzami możemy się dowiedzieć mnóstwo ciekawych faktów na temat rozwoju techniki na przestrzeni lat, zobaczyć autentyczne pokłady węgla i wstąpić do kaplicy św. Barbary, gdzie niekiedy odbywane są nabożeństwa. Trasa trwa około 2 godziny, a łączna długość korytarzy wynosi 2,5 km. Warto więc być przygotowanym na dłuższą wędrówkę. 

Kolejna z atrakcji, z której słynie Kopalnia Guido, jest wycieczka w najbardziej oddalone, najgłębsze rejony poziomu 355, zwana Mrokami Kopalni. To surowe kopalniane korytarze, gdzie możemy zobaczyć rejony wydobywcze, nietknięte od około 20 lat. Wędrówka ciemnymi, wąskimi szlakami, wszechobecna cisza i ciasne przejścia w otoczeniu stali, rur i górniczych urządzeń to fantastyczne doświadczenie, które przybliża pracę górnika każdemu zwiedzającemu. Do dyspozycji ma się jedynie własną lampę górniczą, jedyne źródło światła rozpraszające mrok. Strome upady i niełatwa trasa zwieńczona jest dojściem do podwieszonej kolejki górniczej, jedynej na świecie tego typu kolejki dostępnej dla zwiedzających. Kopalnia Guido w Zabrzu oferuje wyjątkową nagrodę po tej niełatwej, dwugodzinnej trasie – wizytę w najgłębiej położonym pubie w Europie, do którego zabierze nas ten wyjątkowy środek transportu. 

Mroki Kopalni to trasa bardziej wymagająca niż tradycyjne zwiedzanie kopalni, dlatego też zalecane jest, aby zabrać ze sobą wygodne obuwie. Wymagana jest też dobra sprawność fizyczna, bowiem korytarze są kręte i wąskie, często zaskakujące nas uskokami czy nagłymi wzniesieniami. 

Kto chciałby poczuć się jak prawdziwy górnik i wyciągnąć z tej wizyty jak najwięcej, może udać się na wydarzenie zwane Górniczą Szychtą. Kopalnia Guido znów wiedzie nas w mroki poziomu 355, tym razem jednak dostajemy cały górniczy ekwipunek oraz strój sztygarski. Podczas wędrówki zwiedzający muszą wykonywać polecenia sztygara, takie jak przeniesienie rurociągu, przycięcie drewnianego stempla czy zabudowa lutni wentylacyjnej. Wszystkie prace wykonywane są w ciasnych korytarzach najgłębszego poziomu, aby w jak najlepszy sposób ukazać trud pracy górnika, dla którego takie zadania to codzienność. Na szczęście koniec szychty to udanie się do podziemnego pubu, a następnie opcjonalna, lecz gorąco zalecana wizyta w łaźni górniczej. Atrakcja ta dostępna jest dla osób powyżej 18 roku życia. Może być męcząca fizycznie i wymagająca, dlatego też dobra sprawność fizyczna jest konieczna.

To kilka wyjątkowych atrakcji, z których słynie Kopalnia Guido. Bilety można zakupić w kasie lub online, a rezerwacji należy dokonać na oficjalnej stronie lub skontaktować się z recepcją telefonicznie, z uwagi na mocno ograniczoną ilość miejsc i specjalnie wytyczone godziny zjazdów do podziemi.  

Zabytkowa Kopalnia Guido w Zabrzu to także dobrze zagospodarowana przestrzeń, która jest udostępniona do wynajęcia na prywatne eventy. Pod ziemią znajdziemy więc nie tylko korytarze i obszary wydobywcze: powstała tam także strefa kultury i sztuki, zwana Strefą K8. To cztery pomieszczenia zlokalizowane 320 m pod ziemią. Największa z nich, Komora Badawcza nr 8, jest zdolna pomieścić 250 osób. To tam regularnie odbywają się koncerty, prelekcje czy przedstawienia teatralne. Warsztat Mechaniczny, czyli druga sala, służy jako sala konferencyjna. Zmieści się tam około 100 osób i wyposażona jest we wszelkie multimedia, niezbędne do prowadzenia szkoleń i warsztatów. W Strefie K8 znajduje się także Komora Kompresorów, świetnie nadająca się do wystawiania bankietów ze względu na sporą przestrzeń i elegancki wystrój, oraz wcześniej wspomniany pub, znajdujący się w dawnej Hali Pomp. 

Hrabia Guido – państwowa kopalnia z jego nazwiskiem

Jak powstała Kopalnia Guido, skąd ta oryginalna nazwa i dlaczego stała się ona miejscem o tak dużym znaczeniu dla obszaru Górnego Śląska? By to odkryć, musimy cofnąć się do niedalekiej przeszłości, czyli do roku 1855, kiedy to hrabia Guido Henckel von Donnersmarck założył ten obiekt z nadzieją, że wcześniejsze wiercenia ukazujące złoża węgla kamiennego na tym terenie były jedynie czubkiem pokaźniejszych pokładów w głębi ziemi. Pierwszy szyb musiał zostać jednak przerwany po jedynie 30 metrach drążenia, bowiem natrafiono na kurzawkę, czyli grunt uniemożliwiający dalsze kopanie. Kolejny szyb osiągnął głębokość 80 metrów i rozpoczęto tam wydobycie węgla. Następnie pogłębiono go do 170 metrów i w 1885 roku osiągnięto rekordową ilość 313 tys. ton! 

Okazało się jednak, że pomimo tak dużego wydobycia kopalnia nie była zbyt opłacalna dla Hrabiego Guido. Zadecydował on o sprzedaży obiektu Państwowemu Górniczemu Skarbowi Pruskiemu, tak więc Kopalnia Guido przeszła w ręce państwa i została włączona do kompleksu „Królowa Luiza”. Od tego momentu nadal się rozwijała, wydrążono kolejne szyby, uruchomiono tam podziemną elektrownię wodną oraz połączono ją z pobliską koksownią. Produkująca prąd na całe Zabrze Kopalnia Guido funkcjonowała tak aż do roku 1928. Wtedy to złoża węgla zostały wyeksploatowane i zadecydowano o zamknięciu szybu wydobywczego. Pomimo tego, szyby były używane jako drogi transportu materiałów dla górników aż do 1967 roku, kiedy to ostatecznie zadecydowano o zmienieniu charakteru tego obiektu na Kopalnię Doświadczalną M-300. Tam skupiono się na testowaniu nowych, eksperymentalnych maszyn górniczych aż do roku 1982, czyli roku podjęcia decyzji o utworzeniu podziemnego skansenu przez Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu.

Od tego momentu, włącznie z lekkim potknięciem w roku 2000, kiedy to egzystencja kopalni zawisła na włosku przez budżetowe cięcia, miejsce to jest szeroko znane i niezwykle chętnie odwiedzane. Obecnie głównym celem odwiedzenia miasta jest przekonanie się, czym jest Kopalnia Guido (Zabrze stara się, aby miejsce to nie traciło na swej atrakcyjności z uwagi na niezwykłość tego miejsca i dokłada wszelkich starań, aby więcej ludzi dowiedziało się o kopalni i chętniej odwiedzało to miasto).

Zabrze to miasto skrywające w sobie wiele ciekawostek. Jego położenie było także istotne ze względów strategicznych i gospodarczych. Bogactwo surowców naturalnych sprawiało, że zarówno Polska, jak i Niemcy chcieli je mieć na swoim terenie. Przed oficjalnym wytyczeniem granic po plebiscycie w 1921 roku i III Powstaniu Śląskim, Zabrze ostatecznie znalazło się w granicach Polski. Efektywnie działające, przemysłowe miasto z hutami, kopalniami i zabytkowymi kamienicami w centrum miasta jest zdecydowanie warte zobaczenia. Oprócz industrialnych budynków znajdziemy tam także zabytkowy cmentarz żydowski z XIX wieku, ruiny spichlerza z XVII wieku czy modernistyczny hotel Admiralspalast wzniesiony w 1928 roku. Z pewnością jednak zarówno Kopalnia Guido, jak i Sztolnia Królowa Luiza są wyjątkowymi obiektami, dla których warto się udać w odwiedziny na Górny Śląsk. 

Kopalnia Guido – zwiedzanie nie tylko podziemi

W skład kompleksu Kopalnia Guido w Zabrzu wchodzi także Hostel Guido – towarzyszące kopalni miejsce noclegowe, położone zaraz obok wejścia do szybu.  To nowoczesny obiekt, wyposażony w sporą kuchnię i duży parking, posiada również sale konferencyjne i 85 miejsc noclegowych w pokojach, urządzonych w śląskim stylu. W przypadku organizacji wydarzeń, zjazdów czy eventów w głębinach kopalni, hostel oferuje nocleg zarówno dla grup i pojedynczych osób w atrakcyjnych cenach. Rezerwacji można dokonać online lub telefonicznie. 

Ponadto warto wspomnieć o ofercie edukacyjnej oferowanej dla najmłodszych. Muzeum Górnictwa Węglowego pragnie przybliżyć śląskie kopalniane realia organizując warsztaty dla szkół i osób indywidualnych, które najczęściej odbywają się w podziemiach kopalni „Luiza”, w niedalekiej odległości od Kopalni Guido. Wyposażenie podziemnych sal w multimedia umożliwia prowadzenie interaktywnych zajęć, w sąsiedztwie maszyn i urządzeń górniczych. Uruchomiono także różne programy, trasy edukacyjne i wyjątkowe kursy, dostępne zarówno dla przedszkolaków, jak i uczniów szkół podstawowych. To charakterystyczna cecha dla kompleksów, za które odpowiedzialne jest Muzeum Górnictwa Węglowego. Innowacyjne podejście do nauki, dzięki wykorzystaniu praktycznych zajęć i zapewnieniu oryginalnej rozrywki poprzez bezpośrednie doświadczenie kopalnianych realiów z pewnością przybliża ten świat każdemu, kto jest na tyle odważny, by wziąć w tym udział.

Wśród przyjezdnych z różnych stron Polski z pewnością nie brakuje osób, chcących zobaczyć, jak wygląda oryginalna Kopalnia Guido. Zabrze jest dobrze skomunikowane, a sam obiekt znajduje się przy ulicy 3 Maja 93, na południe od centrum miasta. Istnieje wygodne połączenie z autostradą A4, trasą Średnicową do Katowic czy z drogą przez Sośnicę od strony Gliwic, komunikacja miejska Zabrza także sprawnie funkcjonuje, oferując 6 linii autobusowych oraz jedną tramwajową, zabierającą nas aż pod same drzwi wejściowe Kopalni Guido.

Nie ma drugiego takiego miejsca w Polsce, jak Kopalnia Guido. Cennik wszystkich wydarzeń, wycieczek oraz szczegółów na temat kontaktu znajduje się na jej oficjalnej stronie (https://kopalniaguido.pl/). 

Przez Anna Gągolska - Anna Gągolska Autorem tekstu jest Anna Gągolska, pochodząca spod Krakowa miłośniczka podróży, natury i oceanu. Zawsze ciekawa, co kryje się za następnym rogiem. Interesuje się kulturą i historią, a także chętnie odkrywa lokalne zabytki. W wolnych chwilach łapie za rower i ucieka od miejskiego zgiełku, by wędrować po górach i odetchnąć świeżym powietrzem.