Idea powołania Uczniowskich Klubów Sportowych narodziła się kilkadziesiąt lat temu z inicjatywy Marka Wielgusa i Lesława Ćmikiewicza. Miały być one odpowiedzią na pogarszający się stan polskiego sportu amatorskiego, a tym samym także zawodowego. Rolą UKS-ów jest krzewienie kultury fizycznej wśród młodzieży oraz tworzenie dobrych warunków do uprawiania sportu, nie tylko dla tych najbardziej utalentowanych. Niestety, zmieniające się prawo nie jest do końca przychylne Uczniowskim Klubom Sportowym, które muszą sobie radzić z licznymi trudnościami.
Czym jest Uczniowski Klub Sportowy?
UKS-y to kluby amatorskie, które zrzeszają młodych ludzi chcących uprawiać daną dyscyplinę sportu. Niekoniecznie na bardzo wysokim poziomie. Ideą UKS-ów jest to, aby były one dostępne dla każdego, niezależnie od tego, czy ma talent. Ważniejsze jest krzewienie kultury fizycznej i odciągnięcie młodzieży od komputerów, smartfonów, ulicy i problemów w domu.
Charakterystyczne dla Uczniowskich Klubów Sportowych jest to, że ich członkami w przeważającej większości są dzieci. Najczęściej powołuje się je przy szkołach, ośrodkach kultury czy lokalnych organizacjach społecznych. UKS może założyć praktycznie każdy. Jakie warunki trzeba spełnić? Więcej o tym za chwilę.
Najczęściej prowadzeniem Uczniowskich Klubów Sportowych zajmują się nauczyciele WF i trenerzy, którzy mają czas lub po prostu czują potrzebę zrobienia czegoś dobrego dla lokalnej społeczności. To nie jest praca, a raczej misja, zwłaszcza w kontekście tego, że UKS-y mają bardzo utrudnione zadanie w zakresie pozyskiwania środków na swoje funkcjonowanie.
Z formalnego punktu widzenia UKS jest stowarzyszeniem, a więc podlega zapisom ustawy „Prawo o stowarzyszeniach”. Jednak zasady funkcjonowania Uczniowskich Klubów Sportowych są bardzo specyficzne i nie można ich zrównywać z innymi stowarzyszeniami czy klubami sportowymi.
Wspomnijmy również, że UKS-y mogą się zajmować jedną lub wieloma dyscyplinami sportu. W Polsce zdecydowanie najwięcej jest Uczniowskich Klubów Sportowych specjalizujących się w piłce nożnej, ale mamy też UKS-y żeglarskie, siatkarskie czy biegowe.
Kontrowersje prawne
Jak już wcześniej wspomnieliśmy, osobowość prawna Uczniowskich Klubów Sportowych wskazuje na to, że są one stowarzyszeniami. Gdy jednak wczytamy się w szczegóły ustawy „Prawo o stowarzyszeniach”, to okaże się, że akurat UKS-y są traktowane w sposób szczególny. Niestety, na ich niekorzyść.
Pierwszym elementem odróżniającym UKS od każdego innego stowarzyszenia jest to, że kluby uczniowskie nie mogą prowadzić działalności gospodarczej i uzyskać wpisu do KRS w rubryce Przedsiębiorstwa. Co za tym idzie, mają bardzo utrudnioną drogę do pozyskiwania środków finansowych na bieżące funkcjonowanie. Świetnym przykładem będzie tutaj sponsoring. UKS może przyjąć darowiznę np. od prywatnej firmy, ale nie może zaoferować jej nic w zamian – chociażby promowania jej wizerunku na koszulkach klubowych. Ten przepis budzi ogromne kontrowersje i jest jednym z powodów, dla których w Polsce tworzy się coraz mniej UKS-ów. Z kolei część już istniejących klubów rozważa zmianę swojej osobowości prawnej tak, aby móc wpisać do statutu informację o prowadzeniu działalności gospodarczej.
Zakładamy UKS
Założenie Uczniowskiego Klubu Sportowego jest bardzo proste, zwłaszcza po nowelizacji przepisów, co nastąpiło w 2016 roku. Od tamtej pory wymaga się jedynie, aby powołania UKS-u podjęło się co najmniej 7 dorosłych osób, które:
– Są polskimi obywatelami,
– Mają pełną zdolność do czynności prawnych,
– Nie są pozbawione praw publicznych.
Te osoby muszą jeszcze napisać statut Uczniowskiego Klubu Sportowego, w którym m.in. podaje się nazwę klubu, obszar działania, cele jego funkcjonowania oraz określa się, czy zarząd pobiera wynagrodzenie, czy i w jakiej wysokości obowiązują składki członkowskie, a także jak wygląda procedura rozwiązania klubu.
Po sporządzeniu statutu i jego przyjęciu przez walne zgromadzenie, UKS musi jeszcze zostać zarejestrowany przez starostę. Wpisanie klubu do ewidencji wymaga złożenia wniosku i dołączenia do niego kilku dokumentów (ich listę znajdziesz w podlinkowanym wyżej artykule). Opłata wynosi zaledwie 10 złotych.
Po wpisaniu klubu do ewidencji starosty pozostaje już tylko uzyskanie numerów REGON i NIP. Wskazane jest też założenie rachunku bankowego dla UKS-u. Od tego momentu klub może już oficjalnie rozpocząć działalność.
Finansowanie Uczniowskich Klubów Sportowych
UKS-y, choć w założeniu są klubami amatorskimi, muszą zapewnić swoim członkom godne warunki do uprawiania dyscypliny sportu. Do tego potrzebne są pieniądze. Profesjonalne kluby sportowe mają wiele możliwości pozyskiwania środków finansowych na swoje funkcjonowanie. Duża część tych środków pochodzi od firm, które angażują się w sponsoring sportu. W ostatnich latach szczególnie aktywni na tym polu stali się legalni bukmacherzy, ale także firmy z wielu innych branż, np. z branży finansowej, odzieżowej, budowlanej czy spożywczej. Choć oczywistym jest że firmy bukmacherskie nie byłyby odpowiednimi sponsorami dla UKS-ów, to jednak wsparcie od sponsorów działających w innych branżach byłoby niezwykle przydatne. Niestety, w przypadku Uczniowskich Klubów Sportowych wsparcie takie nie jest możliwe o czym wspominaliśmy już wcześniej. W jaki sposób więc UKS-y mogą pozyskiwać środki na swoje funkcjonowanie?
Zdecydowanie najczęściej Uczniowskie Kluby Sportowe korzystają z różnego rodzaju subwencji i dotacji. Aktywnie wspiera je również Polski Związek Piłki Nożnej, który m.in. przekazuje piłki i inny sprzęt sportowy.
Bardzo ciekawym sposobem na pozyskiwanie pieniędzy przez UKS-y jest prowadzenie działalności odpłatnej pożytku publicznego. Polega ona na sprzedaży produktów lub usług w zakresie rehabilitacji społecznej czy też na prowadzeniu działalności w ramach działań statutowych w sferze pożytku publicznego. Kluby mogą także sprzedawać przedmioty, które otrzymały w ramach darowizny. Więcej o tym przeczytasz tutaj.
Ponadto Uczniowski Klub Sportowy, jako stowarzyszenie, może się ubiegać o nadanie mu statusu organizacji pożytku publicznego. Otwiera to drogę do otrzymywania środków z 1% podatku lub odpisów podatkowych. Uzyskanie takiego statusu nie jest szczególnie skomplikowane, a procedurę i wymagania opisaliśmy w osobnym artykule.
Turnieje dla UKS-ów
Udział w ogólnopolskich czy nawet lokalnych turniejach jest świetnym sposobem na to, aby członkowie Uczniowskich Klubów Sportowych mogli sprawdzić się na tle rówieśników lub po prostu atrakcyjnie spędzić czas, chociażby podczas wakacji. W całym kraju organizuje się wiele imprez dedykowanych właśnie klubom uczniowskim.
Przoduje w tym Polski Związek Piłki Nożnej, który od 2000 roku jest organizatorem największej tego typu imprezy w Europie, czyli „Z Podwórka na Stadion o Puchar Tymbarku”. PZPN koordynuje również wiele innych tego typu wydarzeń, m.in. powtarzany cyklicznie Grassroots Day, który jest pomysłem UEFA na promocję sportu amatorskiego, zwłaszcza wśród dzieci.
Czy funkcjonowanie Uczniowskich Klubów Sportowych nadal ma sens?
To trudne pytanie, zwłaszcza w kontekście wspomnianych już prawnych zawirowań i ewidentnych kłód rzucanych pod nogi organom prowadzącym Uczniowskie Kluby Sportowe. Choć zakładanie UKS-ów nie jest dziś tak popularne jak dawniej, to takie kluby nadal są bardzo potrzebne – może nawet bardziej niż kiedykolwiek.
Owszem, sport się profesjonalizuje, powstaje mnóstwo prywatnych szkółek np. piłkarskich, a zawodowe kluby tworzą sekcje młodzieżowe dla najbardziej utalentowanych sportowców. Jednak jak zauważamy w tym artykule, w małych miejscowościach to właśnie Uczniowskie Kluby Sportowe mogą mieć dostęp do lepszych obiektów sportowych, ponieważ często korzystają one z bazy przyszkolnej i miejskich obiektów, takich jak Orliki. W sytuacji gdy w danej miejscowości nie działa żaden profesjonalny klub sportowy, to właśnie UKSy mogą pełnić kluczową rolę w rozwoju sportowym młodych osób. Powodów dla których istnienie Uczniowskich Klubów Sportowych wciąż ma sens jest jednak więcej. Po pierwsze: nawet jeśli w danej miejscowości znajduje się profesjonalny klub sportowy, to nie wszystkich rodziców stać, aby opłacić dziecku udział w komercyjnych zajęciach. Po drugie: sport nie jest sferą zarezerwowaną tylko dla talentów. Po trzecie: młodzież wykazuje coraz mniejsze zainteresowanie uprawianiem sportu, przez co w Polsce na sile przybiera zjawisko otyłości wśród dzieci.
Na każdy z tych problemów odpowiedzią są właśnie Uczniowskie Kluby Sportowe. Kiedyś zakładano je, bo nie było żadnej alternatywy. Dziś natomiast UKS-y mogą być pierwszą linią frontu w walce o zdrowie najmłodszych Polaków i krzewienie szeroko rozumianej kultury fizycznej. Dobrze prowadzony UKS może stać się bardzo atrakcyjną alternatywą dla spędzania całych dni przed komputerem czy ekranem smartfona. Młodzi ludzie potrzebują tylko bodźca i zachęty.
Nie zapominajmy również, że to właśnie Uczniowskie Kluby Sportowe przez wiele lat były kuźnią talentów, z których później wyrastali dorośli reprezentanci Polski w różnych dyscyplinach. Wszystko zaczyna się więc od sportu amatorskiego, którego ideę najlepiej realizują właśnie UKS-y.